معیار نابرابری در تعریف عدالت: امری فلسفی یا کلامی؛ بررسی دیدگاه علامه طباطبایی درباره تفاوت حقوقی مرد و زن

در بسیاری از متون نگاشته‌شده دربارة عدالت، این مفهوم به اعطای حقوق برابر به افراد برابر و اعطای حقوق نابرابر به افراد نابرابر تعریف شده است. بسیاری از محققان از این تعریف رسمی فراتر نرفته‌اند؛ درحالی‌که عدالت - بر خلاف مفهوم برابری - به دنبال تبیین نابرابری‌های موجه و جلوگیری از ستم با وجود همة وجوه برابر و نابرابر میان انسان‌هاست؛ بنابراین تبیین معیار نابرابری از مهم‌ترین مباحث محتوایی عدالت‌پژوهی است. این مقاله به دنبال تدقیق این معناست که تعیین این معیار، مبحثی فلسفی و نیازمند تحلیل فلسفی و پیشادینی است یا کلامی و مبتنی بر متون دینی. در این مقاله ضمن طرح مبحث به صورت کلی به واکاوی موضوع در بیان علامه طباطبایی; در المیزان پرداخته‌ شده و نتایج ذیل به دست آمده است: 1. در تحلیل علامه از عدالت، شکافی نظری وجود دارد و علامه از سطح تعریف رسمی عدالت به عمق آن ورود نکرده است. 2. اگرچه منطق توزیع حقوق در عدالت اجتماعی و عدالت حقوقی اسلامی با هم متفاوت‌اند، علامه از هردو تعبیر در تبیین معیار نابرابری میان مردان و زنان استفاده کرده‌ است. 3. عدالت تا مرز تعریف رسمی، اساساً فلسفی است؛ ولی آن‌گاه که از عدالت حقوقی بحث می‌کنیم، به نوعی وارد بحث عدالت توزیعی می‌شویم که دراین‌باره فلسفة حقوق یا فلسفة فقه باید در عمق تعریف برود و تعریف را تکمیل کند. 4. تفاوت‌های حقوقی میان دو جنس را تنها با سنجۀ عدالت و بی‌عدالتی نمی‌توان سنجید و معیارهای دیگری نیز دارند.